O zamanlar elimizden geleni yapabildik mi bilmiyoruz. O acılı dönem bitti, yaralar sarıldı. Türkiye ile Bosna Hersek’in kardeÅŸliÄŸi son dönemlerde hızlanan karşılıklı gidiÅŸ geliÅŸlerle daha bir güçleniyor. Fidan Turizm, ÅŸimdiye kadar 10 bin vatandaşımızı götürmüÅŸ oraya. Yaklaşık dörtte biri de oradan gelmiÅŸ turist olarak bize. Ramazan ayında iftarları orada yapma projeleri var: “Biz, buraya ziyarete gelen insanlarımızın Bosna ile ilgili kanaatlerinden esinlenerek, bu güzellikleri Anadolu halkı ile paylaÅŸmak ve bir köprü olmak istedik.”
Saraybosna "el" deÄŸil "il" gibi oldu
Avrupa’nın göbeÄŸinde Osmanlı’nın havasını solumak Osmanlı’dan izler görmek isteyenler için Bosna Hersek görülmesi gereken bir ülke. Ortak bir tarihin ardından aralara sınırlar ve ülkeler girse de geçmiÅŸin izlerini silmek mümkün mü? Bosna Hersek’in baÅŸkenti Saraybosna’ya adımımızı atar atmaz Osmanlı dokusunu ve kokusunu hissediyoruz. Bir süre sonra kendinizi adeta bir Anadolu ÅŸehrinde dolaÅŸtığınızı sanıyor, Avrupa’da olduÄŸunuzu hatırlamıyorsunuz bile. Evleri, sokakları ve BaÅŸ çarşısıyla tarih konuÅŸuyor burada.
Åžehri gezmeye, tahrip olmuÅŸ, bugün restorasyonu süren Osmanlı kalesinden baÅŸlıyoruz. Kale yüksek bir tepe üzerine kurulu. Åžehir ayaklarımızın altında. Bu ilk bakışta bile, Osmanlı mimarisiyle yapılmış evleriyle, köprüleriyle ve neredeyse her sokakta bulunan camileriyle Osmanlı havasını soluyoruz. Fidan Turizm Müdürü Ali Dokumacı sadece bir mahalleyi gösteriyor bize ve ekliyor: “Sadece bu mahallede 74 cami var.”
Saraybosna, mimari açıdan Osmanlı ÅŸehirlerinin genel yapısı gibi daÄŸların yamaçlarına kurulmuÅŸ. Evler yamaçlara kurulunca tarım ortada kalan geniÅŸ ovalarda yapılmış. Evlerin yamaçlardaki sıralanışındaki farklılık ilk bakanın bile dikkatini çekiyor. Öyle ki hiçbir ev bir diÄŸerinin manzarasını kapatmıyor.
Osmanlı’dan sonra Avusturya-Macaristan Ä°mparatorluÄŸu’nun hüküm sürmesiyle ÅŸehir uzunlamasına geniÅŸlemiÅŸ ve kendi mimari tarzıyla yapılar ortaya çıkmış. BaÅŸ çarşıda yürürken saÄŸlı sollu bakırcıları, tahta oymacıları, Türkçe olarak “sabah ÅŸeriflerin hayrola” diyen esnafı gördüÄŸünüzde içiniz daha bir ısınıyor ÅŸehre. Åžehre simgesini veren sebil her daim akan suyuyla çarşının tam orta yerinde. Yorulanlara su vermek için bekliyor. Çarşıda ilerlerken öÄŸle vakti geldiÄŸini dört bir yandan okunan ezan sesleriyle anlıyorsunuz. Cemaati kaçırmamak adına hemen çarşıda bir cami ararken karşımıza Gazi Hüsrev Bey Camii çıkıyor.
ÖÄŸle namazından sonra caminin hemen yanındaki çeÅŸmeden bir tas su içiyoruz. Ä°nanışa göre buradan su içen tekrar gelirmiÅŸ bu topraklara. Çarşı içinde yürümeye devam ederken yolumuzda saÄŸlı sollu Osmanlı hanları sıralanıyor. HoÅŸ esnaf sohbetlerine katılıyor, yarı Türkçe yarı Ä°ngilizce anlaÅŸmaya çalışıyoruz. Birdenbire çarşı keskin bir hatla ayrılıyor ve Avusturya-Macaristan yapımı binalarla Avrupa’ya adım atılıyor. Bu ÅŸekilde ilerledikçe ÅŸehrin aslında ikiye ayrıldığını görüyoruz. Ve tarihe nelerin tanık olduÄŸuna ÅŸahit oluyor savaÅŸ sırasında bomba yaÄŸdırılan yerlerin hatırlatıcısı durumundaki kırmızı iÅŸaretler. Fatih Sultan Mehmet’e tabi olan BoÅŸnakların Müslüman olmasından sonra bile ÅŸehirdeki kiliselerle farklı dinlere mensup insanlar, Osmanlı’nın hoÅŸgörüsüyle dinlerini yaÅŸamakta hiçbir zorluk çekmemiÅŸler. Orada tanıştığımız yaÅŸlı bir Hıristiyan, elindeki Fatih döneminden kalma belgeyi gösteriyor. Belgeyi sımsıkı saklıyor bir gün birileri gelir de bu topraklardan çıkarmaya çalışırsa diye. Tarihe farklı pek çok yönüyle ÅŸahitlik etmiÅŸ bu diyarı gezmek, görmek bir ayrıcalık. Bu ayrıcalığın farkına varan Fidan Tur yetkilileri Türkiye’den neredeyse her hafta 2 kez bir charter uçakla geziler düzenliyor Bosna Hersek’e. Son 3 yıl içerisinde Türkiye’den Bosna Hersek’e gelen kiÅŸi sayısı 10 bin kiÅŸiye yaklaşıyor. Biz de bu hizmetler hakkında Fidan Turizm Müdürü Ali Dokumacı Bey’le konuÅŸuyoruz.
Bosna gezilerini ne zaman baÅŸladı, böyle bir organizasyona neden gerek görüldü?
1994’te okul açmak için Bosna Hersek’e eÄŸitim gönüllüleri geldi. Bosna Hersek, Türk okulları sayesinde bir eÄŸitim çerçevesi içine alındı. KeÅŸfedilen tarihî tabii ve kültürel güzellikler de, Anadolu halkına niçin tanıtılmasın fikri ortaya atıldı; çünkü Bosna Hersek, Türkiye ve Türkiye de Bosna Hersek gibiydi. Ama Avrupa’nın ortasındaki bu bakir güzelliÄŸi Anadolu halkı hiç tanımıyordu. Bosnalılar (Sırp, Hırvat, BoÅŸnak) içinde hemen her aileden yolu Türkiye’ye düÅŸen birisi vardı. Osmanlı’dan sonraki dönemlerde bu topraklardan Türk ve Osmanlı izi silinmek istendi. Tarih kitapları Türk ve Osmanlı aleyhinde yazılmaya baÅŸlandı. Buna raÄŸmen BoÅŸnaklar, Türk ve Osmanlı tarihini kendi tarihleri olarak kabul ettiler. Biz de buraya ziyarete gelen insanlarımızın Bosna ile ilgili kanaatlerinden esinlenerek, ‘bu güzellikleri neden Anadolu halkı ile paylaşıp bir köprü olmayalım’ dedik; turizm fikri böylece 2003 yılında baÅŸladı.
Balkanlar’da o kadar ülke varken neden Bosna? Bu topraklarda 500 yıllık ortak bir tarihimiz var. Anadolu’nun batısına kadar Selçuklu eserlerinin yoÄŸunluÄŸu ne kadar fazla ise Bursa’dan itibaren Balkanlar’ın genelinde Osmanlı çok sayıda eseriyle tarihe mührünü vurmuÅŸ. Bu tarihî eserlerin en fazla yer aldığı ve Avrupa’ya en yakın bölge Bosna Hersek. Bosna Hersek; kütüphaneleriyle, camileriyle, hamamlarıyla ve Osmanlı’nın hoÅŸgörüsüne sığınmış kiliseleriyle, havralarıyla tam bir açıkhava müzesi. Tarihimiz, eserlerimiz Bosna’da o kadar korunmuÅŸ ki sokak isimleri aynı kalmış, “abdesthane, çıkmaz sokak, soÄŸuk pınar, Evliya Çelebi” bunlardan sadece birkaçı. Cuma hutbelerinde bazı hutbelerin Osmanlıca okunması, müezzinlerin hutbe öncesi müezzin dualarını Türkçe okuması, bayramlarda “Bayram ÅŸerif mübarek olsun” ibaresinin kullanılması, cenazelerde “Başın saÄŸ olsun” denmesi gibi. Bu güzelliklerin korunması bu topraklarda yaÅŸayan Müslümanların bu coÄŸrafyanın en eÄŸitimli, en görgülü ve entelektüel insanlar olmasından kaynaklanıyor. 500 sene Sırp, Hırvat ve BoÅŸnak bir arada kimse kimsenin hayatına ve inancına müdahale etmemiÅŸ; ta ki Osmanlı buralardan ayrılıncaya kadar. Osmanlı ayrılırken bu millet ağıt yakmış. Dış güçlerin, Osmanlı’nın hoÅŸgörüsünü yıkmak için gösterdikleri gayretin neticesini aldıkları son savaÅŸa kadar BoÅŸnaklar, Bosna’nın iki rengi var diyorlardı; yazın yeÅŸil, kışın beyaz. Åžimdi bir rengimiz daha var diyorlar, kırmızı (ÅŸehitlerimizin rengi).
Ä°ftara Saraybosna’ya bekliyoruz
Gelen ziyaretçiler en çok nereleri görmek istiyor?
Bosna’nın hemen her ÅŸehri tarihî ve tabii güzelliÄŸe sahip olduÄŸundan görülmesi deÄŸer yerler. Bizim gezi paket programımız da gelecek olan misafirlerimizi tatmin edecek ÅŸekilde hazırlanıyor. Program içinde Saraybosna, Mostar, Travnik, Banyaluka, Gorajde, Srebrenitsa ve Bihaç yer alıyor. Ayrıca arzu edildiÄŸi takdirde daÄŸ turizmi, rafting, yamaç paraÅŸütü gibi aktiviteler de sunuluyor. Fakat misafirlerimizin gezmek ve görmek istediÄŸi yerlerin başında burada açılan Türk okulları yer alıyor.
Türkiye’den katılım en çok hangi illerden oluyor, gelenlerin ne kadarı BoÅŸnak kökenli?
Türkiye’den gelen misafirlerimiz Ä°stanbul baÅŸta olmak üzere Samsun, Giresun, Trabzon’dan, MaraÅŸ, Urfa, Antep’e kadar; Ä°zmir, Denizli, Manisa’dan Marmaris, Antalya’ya kadar; Edirne, Kırklareli’nden, Malatya, Ankara, Kayseri’ye kadar, yani Türkiye’mizin her bir köÅŸesinden bazen küçük ilçelerinden geldiler. Misafir gruplarımız ailelerden, iÅŸadamlarından, genç ve öÄŸrenci gruplarımızdan oluÅŸuyor. Misafirlerimizin BoÅŸnak asıllı olanları yüzde 1 oranında.
Bosna halkı ile gelen ziyaretçileri kaynaÅŸtırma adına neler yapılıyor?
Her dine mensup 5-18 yaÅŸ arası öÄŸrencilerden oluÅŸan bir müzik koromuz (Sultan Mehmet Fatih Gençlik Korosu) var. Bu koromuz her hafta gelen misafirlere müzik konseri veriyor. Gelen misafirlerimizi baÅŸta Türk okullarında okuyan öÄŸrencilerimizin velileri ile tanıştırıyoruz, böylece arada güzel bir kaynaÅŸma oluyor ve hatta kardeÅŸ aile olmak isteyenler de oluyor.
Bosna’dan Türkiye’ye de geziler düzenleniyor mu?
Aynı güzellikte Bosna’dan Türkiye’ye giderek artan bir talep var. Bu talebin bize düÅŸen kısmını karşılamak için Türkiye’ye bakan organizasyonlar da yapıyoruz. Bu zamana kadar gelen misafir sayımız 2003-2005 yılları arası Türkiye’den 9.550 ve Avrupa’dan 2.700 civarında.
Yeni projeleriniz var mı?
YaklaÅŸan Ramazan münasebetiyle Türkiye’deki iftarların havasını solumak üzere burada da bir ilk olacak olan toplu iftarlar vermeyi düÅŸünüyoruz. Bu düÅŸüncemizi burada eÄŸitim hizmetleri veren Bosna-Sema EÄŸitim Kurumları ile paylaÅŸtık ve onların da büyük desteÄŸiyle bu iftarları Saraybosna’da bulunan tarihî KurÅŸunlu Medresesi’nde gerçekleÅŸtirmeyi planlıyoruz. Ve Türkiye’den gelecek deÄŸerli misafirlerimizi, bizzat elinde kepçe ile BoÅŸnak kardeÅŸlerimize iftar servisi yapmaya davet ediyoruz. Bu katkılarından dolayı ÅŸimdiden Bosna-Sema EÄŸitim Kurumları Genel Müdürü Fatih Gürsoy Bey’e teÅŸekkürlerimizi sunuyoruz. Bosna’da her mevsim güzel olduÄŸu için farklı mevsimlik aktiveleri misafirlerimize sunuyoruz.
www.fidantours.ba
SAÄ°M ORHAN
